چهل سال پس از فتح خرمشهر؛ کدام تبیین؟

محمد درودیان :پدیده فتح خرمشهر را پس از چهل سال با رویکرد و روش‌های مختلفی می‌توان مورد بازبینی قرار داد که تابع نظام ادراکی متفاوت از موضوع مورد بحث خواهد بود. در این یادداشت با نظر به پژوهش و نگرانی‌هایی که داشته و دارم، به ‌نظرم موضوع مورد بحث را به دو اعتبار می‌توان مورد توجه قرار داد و درباره آن سخن گفت. 

۱- فتح خرمشهر به اعتبار زمان، تاریخی شده، زیرا موضوع آن متعلق به نسل انقلاب و جنگ است که به صورت میانگین در دهه ششم یا هفتم زندگی خود قرار دارند. به همین دلیل هم‌اکنون گفت‌وگو درباره حوادث بزرگ تاریخی نظیر جنگ و انقلاب، به چالشِ میان‌نسلی تبدیل شده است. به این معنا که نسل پیشین بر پایه تجربه تاریخی و هویت‌ساز خود به حوادث و الزامات زندگی نگاه و درباره آن مناقشه می‌کند، در حالی که نسل جدید درگیر شرایط دیگری است و نسبتِ این وضعیت را با گذشته و مناقشه درباره آن، نمی‌تواند به خوبی بازتعریف کند.

 ۲-فتح خرمشهر، به اعتبار موضوع و مساله، هنوز تاریخی نشده است، زیرا نسل کنونی و آینده در ایران، همچنان با شرایط تاریخی و پیامدهای فرهنگی و راهبردی فتح خرمشهر درگیر و با آن زندگی خواهند کرد.برای این قضاوت، می‌توان چنین استدلال کرد که فتح خرمشهر خطوط اصلی و مشخصه‌های «هویت سیاسی و اجتماعی جامعه ایران» را پس از پیروزی انقلاب ترسیم کرد. چنانکه «توانمندی مدیریت کشور» و «ماهیت قدرت و نقش نیروهای مسلح» را که با پیروزی انقلاب، برای «حفظ موجودیت، استقلال و تمامیت ارضی کشور» در برابر «بحران امنیتی و تجاوز و اشغال» دچار پرسش و تردید شده بود، آشکار کرد. در واقع منطق حاکم بر تداوم حیات نظام سیاسی برآمده از انقلاب در ایران، متاثر از همین تحولات بود که امروز چندان به آن توجه نمی‌شود، در حالی که برای شناخت شاکله و بنیان قدرت جدید در ایران و انتقال آن به نسل آینده، باید تحولات تاریخی را با رویکرد نقادانه و در گفت‌وگوی میان‌نسلی و نه تبلیغاتی مورد بررسی قرار داد...

 زیرا فهم عمیق از تحولات تاریخی و راهبردی، برای استفاده در آینده با گفت‌وگوی نقادانه و تساهل‌آمیز صیقل خورده و قابل بهره‌برداری خواهد شد.

مساله اساسی این است که با وجود برخورداری جامعه ایران از سرمایه‌های سرنوشت‌ساز و بی‌نظیر تاریخی، نسل کنونی ادراک مناسبی از این تحولات هویت‌ساز ندارد، زیرا از رویکرد و روش مناسبی برای تبیین تحولات تاریخی استفاده نشده است. در واقع الزامات جهاد تبیین که مورد تاکید رهبر معظم انقلاب قرار گرفت، ناظر بر تعهد به همین معناست. در صورتی که این نگرانی وجود دارد که معنای جهاد تبیین و الزامات آن نیز بدون توجه به مسائل مورد بحث و الزامات آن، به دلیل بی‌توجهی به ضرورت انتخاب رویکرد و روش‌های مناسب، در این مسیر قربانی شود.