وام اربعین مصداق ربا و شبهه دار است؟ پاسخ مهم استفتائات دفتر رهبری +صوت

آیا وام اربعین بانک‌ها مصداق ربا است؟

توضیحات حجت الاسلام کریمی از اعضای استفتائات دفتر رهبر معظم انقلاب ماهیت وام اربعین از لحاظ عقود اسلامی و حکم شرعی گرفتن این وام را بشنوید 

وام خرید ارز، وام مرابحه است و بانک پولی را امانت در اختیار شما قرار می‌دهد و شما را وکیل می‌کند برای بانک به صورت نقدی ارز بخرید. با وکالت دیگری به عنوان وکیل بانک، این دینار را با سود مشخص به خودتان می‌فروشید.

حجت‌الاسلام مجید رضایی، عضو شورای فقهی بانک مرکزی می گوید: وام اربعین امسال ۱۰ میلیون تومان و از نوع مرابحه بوده و چون قابلیت خرید نقدی و فروش نسیه را دارد، نمی‌توان به آن ایراد فقهی گرفت، اما تودیع دو میلیون و ۵۰۰ هزار تومان برخلاف مقررات بانک مرکزی است.

طبق سنوات گذشته زائران اربعین امسال هم می‌توانند وام اربعین دریافت کنند اما با تفاوت‌هایی؛ در سال‌های قبل آنهایی که متقاضی دریافت وام اربعین بودند با اعلام وزارت اقتصاد به سامانه سماح مراجعه می‌کردند و از تسهیلات پنج میلیون تومانی اربعین برخوردار می‌شدند ولی امسال دولت و بانک مرکزی تصمیمی برای اینکه خودشان این وام را پرداخت کنند ندارند و این موضوع را به بانک‌ها واگذار کرده‌اند.

تا به امروز به غیر از بانک ملی هیچ بانک دیگری برای پرداخت تسهیلات اربعین به زائران اعلام آمادگی نکرده و همچنین در شرایط فقدان تدوین سازوکار مشخص از سوی دولت برای پرداخت این نوع وام، تنها بانکی هم که آماده پرداخت تسهیلات اربعین شده، متأسفانه شرایطی را وضع کرده که تا حدودی خلاف مقررات نظام بانکی است.

شرایط دریافت وام اربعین

بانک ملی عنوان طرح خود را «زائران اربعین حسینی» گذاشته و شرایط دریافت این نوع وام بدین صورت است که متقاضیان ابتدا باید حساب ویژه این طرح را نزد بانک ملی افتتاح کنند و پس از تودیع دو میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در این حساب، می‌توانند ۱۰ میلیون تومان وام بگیرند. نرخ سود این تسهیلات ۲۳ درصد است و به صورت مرابحه پرداخت می‌شود و دوره بازپرداخت این وام هم ۶ ماهه است و برای دریافت این وام ارائه ضامن هم ضروری است. همچنین مبلغ تودیع‌شده در حساب ویژه طرح تا زمان تسویه تسهیلات و بدهی باقی می‌ماند تا پس از تسویه کامل به وام‌گیرنده بازگردانده ‌شود.

این شرایط کلی برای متقاضیان دریافت وام اربعین است که از سوی بانک ملی اعلام شده، اما چند ایراد به این طرح وارد است.

چند ایراد و شبهه به وام اربعین بانک ملی

اول اینکه بهتر بود خود دولت مسئولیت پرداخت این وام را برعهده می‌گرفت تا زائران گرفتار شرایط منفعت‌محورانه نظام بانکی نشوند و دوم اینکه چون این نوع وام مرابحه و قابل برداشت است امکان دارد برخی افراد از این نوع تسهیلات برای انجام کارهای دیگر به غیر از انجام فریضه دینی و ارزشمند زیارت بهره ببرند.

اما در اینجا شبهاتی وجود دارد مبنی بر اینکه آیا پرداخت تسهیلات با سود ۲۳ درصد برای انجام فریضه زیارت شبهه فقهی ندارد؟ دوم آیا مسدودسازی دو میلیون و ۵۰۰ هزار تومان از نظر قانونی صحیح و تأیید شده است؟

حجت‌الاسلام والمسلمین مجید رضایی، عضو شورای فقهی بانک مرکزی، به این دو شبهه پاسخ داد.

وی در پاسخ به شبهه اول گفت: چون این تسهیلات از نوع مرابحه بوده و با هدف خرید و فروش پرداخت می‌شود نمی‌توان ایراد فقهی به آن گرفت؛ یعنی می‌خرند و با نرخ ۲۳ درصد به صورت نسیه می‌فروشند و همه مردم هم از آن استقبال می‌کنند زیرا نرخ تورم ۴۰ درصد یا بیشتر است ولی نرخ سود بانکی ۲۳ درصد! پس مورد استقبال قرار می‌گیرد.

عضو شورای فقهی بانک مرکزی در پاسخ به شبهه دوم تصریح کرد: اما اینکه بانک، مبلغی را تودیع یا مسدود می‌کند، برخلاف مقررات و مصوبات اخیر بانک مرکزی بوده و حتی قابل پیگیری است. / خبرآنلاین

پیش از این دبیر و سخنگوی شورای فقهی بانک مرکزی نیز اعلام کرد که تسهیلات اربعین که توسط شبکه بانکی اعطا می‌شود در قالب عقد مرابحه بوده و اساساً هیچ شبهه‌ای مبنی بر پرداخت این تسهیلات در قالب قرض به شرط قرض و ربا وجود ندارد.

حسین میثمی درباره برخی مسائل و ابهامات مطرح شده پیرامون چگونگی پرداخت تسهیلات اربعین ۱۴۰۲ اظهار کرد: شبکه بانکی در تامین مالی سفر اربعین وارد شده که اقدامی ارزشمند و قابل توجه است و باید مورد تقدیر قرار گیرد.

وی افزود: برخی مسائل و ابهاماتی مطرح کردند درباره اینکه این تسهیلات قرض است، یعنی بانک‌ها ۱۰ میلیون تومان به متقاضیان قرض می‌دهند به شرط اینکه ۲.۵ میلیون تومان قرض اتفاق بیفتد و اگر قرض به شرط قرض باشد با شبهه ربا همراه است.

سخنگوی شورای فقهی بانک مرکزی ادامه داد:، اما اساساً چنین چیزی نیست و این تسهیلات در قالب حقوقی مرابحه پرداخت می‌شود که جزو عقودی است که در بانکداری بدون ربا مورد تایید است و در فقه اسلامی نیز مورد تایید قرار گرفته لذا اساسا شبهه قرض به شرط قرض و ربا وجود ندارد، چون عقد پایه مورد استفاده مرابحه است.