بازی با قیمت بنزین | چرا شایعات درباره گرانی بنزین باز هم بالا گرفته است؟

با جمع‌آوری کارت سوخت جایگاهداران، آن هم در حالی که خیلی‌ها هنوز کارت سوخت شخصی ندارند، مسابقه تازه‌ای میان شایعات فضای مجازی درباره تصمیم‌های جدید بنزینی و تکذیب‌های پشت سر هم مسوولان مربوطه به راه افتاده است. البته در ۶ ماه گذشته روند این «تکذیب»ها آنقدری بوده که حتی کارکرد «تکذیبیه» هم از میان رفته است. مسوولان علت جمع‌آوری کارت‌های سوخت را قاچاق سوخت اعلام کرده‌اند و طبق اعلام ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در سال ۱۴۰۱ قاچاق بنزین در کشور رشد ۲۵۰درصدی و قاچاق گازوییل ۶۹ درصد افزایش داشته که این مساله به مفهوم قاچاق روزانه ۵۰ میلیون لیتر سوخت از کشور است.

در حال حاضر ماهانه ۶۰ لیتر سهمیه بنزین به کارت‌های سوخت واریز می‌شود که با نرخ ۱۵۰۰تومان مورد استفاده قرار می‌گیرد و امکان استفاده ۱۵۰ لیتر بنزین با نرخ ۳ هزار تومان برای مردم وجود دارد. به همین دلیل مشکلی بابت سوخت و کارت‌های سوخت وجود ندارد. اما در فضای مجازی شایعات زیادی درباره گرانی قریب‌الوقوع بنزین شنیده می‌شود و «تکذیبیه»ها هم برای این‌گونه اخبار کارساز نیست.

بخش زیادی از این عدم کارکرد تکذیبیه، به رفتار پیشین دولت وقت برای افزایش یک‌باره قیمت بنزین در آبان ۹۸ بازمی‌گردد که حتی یک شب پیش از اجرای اصلاح قیمتی بنزین، مسوولان وزارت نفت هرگونه افزایش قیمت بنزین را رد کردند. اما فردا صبح، به یک‌باره قیمت بنزین از هزار تومان به ۳ هزار تومان افزایش یافت و در پی این اتفاق، روزهای سختی در فضای اجتماعی ایران رقم خورد. 

حالا و در آغاز سال جدید، اظهارات مسوولان وزارت نفت مبنی بر افزایش مصرف بنزین به بیش از ۱۱۰ میلیون لیتر در روز، به عنوان سیگنال اصلاح قیمتی مطرح شده و بسیاری منتظر روزی هستند که قیمت بنزین تغییر کند. نگاه برخی کارشناسان نیز این است که انتشار این‌گونه اخبار برای آزمایش واکنش‌ها به گرانی احتمالی بنزین است.

اما هر چه که باشد، نوعی بازی رسانه‌ای خطرناک بر سر گرهی شکل گرفته که از باز کردن با دست به باز کردن با دندان رسیده است. قیمت بنزین از آبان ۹۸ تاکنون دست نخورده مانده و در این مدت، علاوه بر اینکه مصرف بنزین تا سطح بالای ۱۱۰ میلیون لیتر رفته، ایران به واردکننده بنزین نیز تبدیل شده است. البته آمار مصرف بنزین به صورت شفاف و مستمر وجود ندارد و همین اعداد هم از لابه‌لای اظهارنظرهای مختلف درآمده است. 

برخی کارشناسان حوزه انرژی معتقدند اگر قرار است تغییر قیمتی در بخش بنزین صورت گیرد چرا باید فنر قیمتی این کالا جمع شود و پس از چند سال با رشدهای سه یا چهار برابری قیمت‌ها همراه باشد که در پی آن اعتراض‌های اجتماعی رخ دهد؟ بهتر آن نیست که ملاحظات کنار گذاشته شود و سالانه ۲۰ درصد قیمت بنزین رشد کند تا این موضوع مانند گذشته به جنجالی اجتماعی- سیاسی تبدیل نشود؟

محمود خاقانی، مدیرکل پیشین امور خزر و آسیای میانه وزارت نفت ایران و کارشناس اقتصاد انرژی در این باره معتقد است؛ دیر یا زود قیمت بنزین تغییر خواهد کرد و زمینه‌های این تغییر نیز در حال اجرا شدن است. همان‌طور که در مورد نرخ دلار هم شاهد آن بودیم سال گذشته مرتبا تغییر قیمت‌ها تکذیب می‌شد، اما پس از آن دیدیم که فنر نرخ دلار به یک‌باره رها شد.

گویا جراح اقتصادی  اصلا علم جراحی نمی‌داند

این کارشناس اقتصاد انرژی در ادامه به «اعتماد» گفت: دولت در بودجه ۱۴۰۲ با کسری بودجه بالایی روبه‌رو است و به نظر می‌رسد صرفه‌جویی‌های لازم هم در بودجه انجام نشده است . نهادهایی بودجه دریافت می‌کنند که بهره‌وری و تولید لازم را ندارند . هر چند این موضوع در دولت‌های یازدهم و دوازدهم هم مطرح بود، اما آن زمان هم دولت موفق نشد تا این ردیف‌ها را از بودجه حذف کند و با توجه به این وضعیت کسری بودجه باز هم این پرداخت‌ها تداوم دارد و باید این کسری به گونه‌ای از جیب مردم تامین شود.

خاقانی با بیان اینکه به نظر می‌رسد جراح اقتصادی کشور اصلا علم جراحی را نمی‌داند، افزود: تغییرات در کابینه دولت نشان‌دهنده آن است که رییس دولت هم بعد از دو سال متوجه این مساله شده که برخی وزرا از علم تجربه کافی برخوردار نیستند، اما باز هم می‌بینیم که جانشین‌ها هم از تجربه و توان کافی برای حل مسائل کشور برخوردار نیستند.

اشتباهاتی که قبل از افزایش نرخ بنزین  صورت گرفت، کم نیستند

این کارشناس اقتصاد انرژی تصریح کرد: بنزین در نهایت گران خواهد شد، اما متاسفانه اشتباهاتی که قبل از افزایش نرخ بنزین به وجود آمده هم کم نیست . همین الان نرخ حمل و نقل عمومی (تاکسی، اتوبوس و...) تا ۵۵ درصد افزایش یافته و حمل و نقل کالایی هم به همین ترتیب رشد کرده است. 

او ادامه داد: پیشنهاد ما این است که اگر قرار است قیمت بنزین و گازوییل گران شود، دولت با مردم صادق باشد و اعلام کند که نرخ سوخت گران می‌شود؛ اما در مقابل نرخ مالیات‌ها کاهش پیدا می‌کند یا هزینه حمل و نقل را کاهش دهند یا اینکه از تاکسی‌داران و کامیون‌داران مالیات دریافت نشود و از محل افزایش بهای بنزین و سایر فرآورده‌های نفتی به بهداشت و درمان کمک و هزینه‌ها در این بخش‌ها کاهش داده شود.

ناترازی تولید و مصرف بنزین  منجر به واردات از روسیه شد

خاقانی خاطرنشان کرد: در اخبار آمده که کسری بنزین کشور را از روسیه تامین کرده‌اند که بهای زیادی را هم بابت این واردات داده‌اند و امروز هم یکی از مقامات رسمی شرکت پالایش و پخش در رسانه‌ها اعلام کرده که تولید هر لیتر بنزین بین ۱۸ تا ۱۹ هزار تومان تمام می‌شود و شایعات در مورد افزایش نرخ بنزین تا ۱۱ هزار تومان هم قوت گرفته که همه این مسائل اعتماد عمومی را نسبت به حکمرانی کاهش داده است.

او با اشاره به هزینه‌های بالای دور زدن تحریم‌ها افزود: هنوز هم مشخص نشده که آیا قرار است چین برای شکستن تحریم‌ها کمک موثری برای ایران باشد یا خیر؟ چراکه این کشور تاکنون در ارتباط با سرمایه‌گذاری در ایران به ‌شدت محافظه‌کارانه عمل کرده و هنوز اقتصاد انرژی در کشور شفافیت لازم را ندارد ضمن آنکه برنامه‌ای بلندمدت برای سبد انرژی کشور هم وجود ندارد و اینکه چند درصد انرژی کشور هسته‌ای یا چند درصد آن گاز و چند درصد دیگر فرآورده‌های نفتی است هنوز معلوم نیست.

نرخ بنزین باید به تدریج افزایش پیدا کند

مدیرکل پیشین امور خزر و آسیای میانه وزارت نفت ایران افزود: یک برنامه در دولت هفتم و هشتم در چارچوب برنامه ۵ ساله سوم و چهارم تدوین شده بود که پیگیری برنامه‌های گذشته در دولت مرحوم هاشمی‌رفسجانی بود که مجلس اجازه نداد تا بهای فرآورده‌های نفتی در اقتصاد به تدریج افزایش یابد و نرخ بنزین هر لیتر ۸۰ تومان تثبیت شد و رییس مجلس هفتم هم این نرخ را عیدی به مردم عنوان کرد و در مجلس هشتم و نهم هم به ارایه یارانه سوخت به مردم پرداختند.

این کارشناس اقتصاد انرژی با بیان اینکه از آبان ۱۳۹۸ به بعد یک نگرانی سیاسی بین سران سه قوه برای تغییر نرخ بنزین به وجود آمده است، گفت: بنده به عنوان کارشناس اقتصاد انرژی معتقدم که نرخ بنزین باید به تدریج افزایش پیدا کند و مردم هم در صنعت پایین‌دستی تولید انرژی مشارکت داده شوند و به جای دریافت یارانه سوخت سهام پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها را به مردم بدهند.

مردم از دریافت سود سهام صنعت انرژی جا ماندند

خاقانی خاطرنشان کرد: متاسفانه صنعت انرژی تاکنون خصوصی‌سازی نشده و خصولتی‌سازی شده است و مردم امروز از سود سهام انرژی که به‌طور وسیعی نصیب سهامداران خصولتی می‌شود جا مانده‌اند.

او گفت: تنها راه‌حل این است که دولت سیزدهم و مجلس یازدهم به این نتیجه برسند که با شورای نگهبان وارد مذاکره شوند و انتخابات مجلس دوازدهم با نظارت استصوابی صورت گیرد و از مهره چینی‌هایی که در مجلس یازدهم و دولت سیزدهم شاهد آن بودیم، دست بردارند و مردم را به‌طور واقعی در سرنوشت کشور مشارکت دهند تا مردم هم همکاری‌های لازم را در بخش‌هایی نظیر انرژی داشته باشند.

عدم اجرای ماده ۱۲ قانون موانع تولید رقابت‌پذیر

خاقانی با اشاره به عدم اجرای ماده 12 قانون موانع تولید رقابت‌پذیر افزود: مردم باید در مصرف بهینه انرژی مشارکت داشته باشند که هنوز این مساله مغفول مانده است.

او ادامه داد: اینکه قرار بود آقایان سهمیه بنزین را به هر کدملی اختصاص دهند منجر به فاجعه اقتصادی در کشور می‌شد و متاسفانه امروز با ضعیف‌ترین حکمرانی در وزارت نفت روبه‌رو هستیم و می‌بینیم که مدیران بر اساس ارتباطات فامیلی و جناحی منصوب شده‌اند و نه توان فنی و اقتصادی لازم در صنعت نفت را دارند و نه حرفه‌ای هستند و این به معنی فاجعه برای این صنعت است.

او افزود: امروز راندمان نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها پایین آمده و آن هم به علت عدم سرمایه‌گذاری‌ها در این حوزه است و به دلیل عدم اجرای ماده 12 قانون موانع تولید رقابت‌پذیر بیشترین مشکل را در تولید نفت و گاز شاهدیم و هدررفت این منابع هم متاسفانه کم نیست و راندمان تولید انرژی‌مان هم در کشور بسیار پایین آمده است.