مدیر رصدخانه مهاجرت ایران: رتبه ۱۷ مهاجرفرستی دنیا هستیم

بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران افزود: طبق تعاریف بنیاد ملی نخبگان، نخبه کسی است که دارای رتبه برتر کنکور و المپیادهاست و یا در جشنواره های علمی و فناوری کشور حائز مقام است.

وی درباره آمار مهاجرت نخبگان کشور گفت: در موضوع مهاجرت نخبگان آمار و اطلاعات دقیقی در دسترس نیست. اما آخرین و دقیق ترین آمار مربوط به چند سال قبل است که با همکاری بنیاد ملی نخبگان، اطلاعات رفت و برگشتی نخبگان از اداره گذرنامه کسب شد و گزارش آن در فصل هشتم سالنامه مهاجرتی ۱۴۰۰ موجود است.

بهرام صلواتی درباره وضعیت خروج دانشجویان چنین توضیح داد: طی ۲۰سال گذشته فراز و فرود زیادی در مهاجرت دانشجویان داشته ایم به این صورت که سال ۲۰۰۰میلادی رتبه بیست و ششم مهاجرفرستی یا دانشجوفرستی دنیا را دارا بودیم و در سال ۲۰۱۲ این رقم به رتبه یازدهم کاهش پیدا کرد و مجددا از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۹ این روند نسبتا ثابت ماند و از ۲۰۱۹ میلادی به بعد تغییرات افزایشی در جمعیت دانشجویان خارج از کشور را شاهد بودیم و آخرین داده ها که مربوط به سال ۲۰۲۰ است نشان می دهد وارد تراز ۶۶هزار نفر شده ایم و رتبه کشورمان به ۱۷ کاهش یافته، بنابراین پیش بینی می شود روند افزایش مهاجرت در چند سال آینده نیز ادامه پیدا خواهد کرد.

عضو پژوهشکده سیاست گذاری دانشگاه شریف گفت: در مهاجرت معکوس آمار دقیقی وجود ندارد اما همیشه در داخل کشور اتفاق افتاده و درصد کمی از افرادی که با هدف تحصیل، شغل و یا حتی پناهجویی مهاجرت کرده اند به کشور بازگشت داشته اند.

وی ادامه داد: از سال ۱۳۹۴ معاونت علمی فناوری طرح همکاری با متخصصان و دانشمندان غیرمقیم ایرانی را با هدف همکاری و ارتباط علمی و فناوری با متخصصان، به شکل رسمی و منسجم آغاز کرد که اگرچه این طرح به معنای بازگشت دائمی آنان نبود اما از جمله طرح های موفق بین المللی محسوب می شود.

صلواتی افزود: از سال ۱۳۹۴ تا بهار ۱۴۰۱ در مجموع ۲۶۰۰ نفر در قالب طرح پسا دکترا و ایجاد کسب و کار و اساتید غیرمقیم از تسهیلات این طرح استفاده کردند و تقریبا ۱۰هزار درخواست به دبیرخانه این طرح رسید که توسط ۸هزار نفر کارگاه موقت، ارائه سمینار و ... صورت گرفت که دستاوردهای ارزشمندی برای کشور داشته است.

وی اظهار امیدواری کرد در دوره جدید معاونت علمی و فناوری این طرح همچنان ادامه یابد تا کشور از نتایج آن بهره مند شود.

مدیر رصدخانه مهاجرت ایران در پاسخ به سوال خبرنگار قدس آنلاین درخصوص نقش شرکت های دانش بنیان در نگهداشت نخبگان گفت: در واقع جذب و نگهداشت نخبگان ارتباط مستقیم با ظرفیت های کشور و ساختار اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی دارد بنابراین چنانچه قادر نباشیم از ظرفیت ها به شکل شایسته استفاده کنیم به فرض اینکه هیچ مهاجرتی صورت نگیرد و همه نخبگان و متخصصان از خارج کشور برگردند مادامی که برنامه منسجم ملی نداشته باشیم مشکلات حل نخواهند شد.

صلواتی افزود: شرکت های دانش بنیان، کسب و کارهای نوپا و به طور کلی زیست بوم نوآوری و فناوری در جذب و بکارگیری و افزایش ظرفیت ملی کشور در بهره گیری از سرمایه های انسانی تحصیل کرده و ماهر بسیار موثر هستند اما مشکلی که وجود دارد این است که ما دچار افزونی و سرریز کلان سرمایه های انسانی هستیم.

عضو پژوهشکده سیاست گذاری دانشگاه شریف ادامه داد: طی چند دهه اخیر افزایش سیستم آموزش عالی باعث مازاد عرضه در این حوزه شده است. در این حالی است که طرف تقاضا هنوز به اندازه کافی تقویت نشده و همپای طرف عرضه پیش نرفته است. بنابراین باید عقب افتادگی تقاضا را نسبت به عرضه جبران کرده و از متخصصان و افراد صاحب ایده در قابل خدمات، تولید و صنعت در قالب تولیدهای دانش بنیان بهره بیشتری ببریم.

صلواتی تأکید کرد: شرکت های دانش بنیان و استارتاپ ها هنوز در مقیاس های بزرگ فعال نشده اند و بیشتر صنایع مادر هنوز به شکل سنتی کار می کنند و از ظرفیت لازم برخوردار نیستند. و چه بسا در این زمینه اگر دیر اقدام کنیم نخبگان، متخصصان و حتی شرکت ها و تیم ها جذب ساختار و بازارهای کشورهای همسایه می شوند.