واکنش یک زلزله شناس به پیش‌بینی زلزله برای ۹ و ۱۰ اردیبهشت در ایران

مهدی زارع  استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی در یادداشتی نوشت : فرانک هوگربیتس  یک کارشناس هلندی است که به دلیل پیش‌بینی‌های زمین‌لرزه‌ بر اساس هم‌ترازی اجرام آسمانی شهرت پیدا کرد. در ۳ فوریه ۲۰۲۳، او در توییتی درباره وقوع زلزله احتمالی -  با تعیین نقطه ای روی نقشه که تقریبا در همان حدود دو روز بعد زمین‌لرزه با بزرگای ۷.۸ رخ داد  -در ترکیه منتشر کرد (و نوشت که "دیر یا زود" زمین‌لرزه ای در این محل رخ می دهد) معروف شد . پس از وقوع زمین‌لرزه ششم فوریه ۲۰۲۳ بود که این توییت به سرعت در فضای مجازی بازنشر شد.

توجه به این نکته ضروری است که پیش بینی زلزله در هیچ مقاله علمی تبیین و تشریح نشده است. توانایی پیش بینی دقیق زلزله – به ویژه در زمان کوتاه و بلادرنگ - هنوز محدود و چالشی همچنان موجود برای بشر است. در حال حاضر اکثر زمین لرزه ها بدون هیچ هشداری رخ می دهند و در حالی که روش‌هایی برای شناسایی مناطق با خطر افزایش یافته، و پیش‌یابی، و پیش‌بینی زلزله برای کوتاه مدت وجود دارد که توسط پژوهشگران زلزله شناسی آزموده می شود. باید تاکید شود که هنوز هیچ روش قابل اعتمادی به ویژه برای پیش بینی زمان دقیق زلزله وجود ندارد.

حالا پیش بینی برای ۹-۱۰ اردیبهشت در پهنه وسیعی از غرب ایران مورد توجه هموطنان قرار گرفته است. بعضی از افراد علاقمند به علم زلزله شناسی که متخصص در زلزله شناسی نیستند، نیز تلاش کرده‌اند- و همچنان ادامه می‌دهند- که با روش‌هایی که الزاما ربطی به زلزله شناسی ندارد، پهنه‌هایی وسع را مشخص کنند تا هر زلزله ای بعدا در آن منطقه رخ داد به حساب پیش‌بینی – یا ادعاهای پیش‌بینی – خودشان بگذارند! این کار البته برای شبکه‌های اجتماعی و بسیاری از رسانه‌ها هیجان انگیز و جذاب است، و علاقه دارند تا بلافاصله مطالبی را با چنین محتوایی نشر دهند. رویکرد و نتایج هوگربیتس برای زلزله ۶ فوریه ۲۰۲۳ ترکیه به نظر منحصربه‌فرد بود و به‌ویژه به دلیل نبود روش‌های مطمئن برای پیش‌بینی زلزله، توجه عمومی زیادی را به خود جلب کرد. رسانه‌ها اغلب داستان‌هایی را درباره سوانحی که هنوز اتفاق نیفتاده‌اند و زلزله های مهم بعدی از زبان افرادی که آنها را متخصص و زلزله شناس می نامند، منتشر می‌کنند و بدین طریق فضایی هیجان‌انگیز می‌سازند. شهروندان نیز البته در شبکه‌های اجتماعی متعدد موجود به چنین فضایی بسیار دامن می‌زنند. هوگربیتس یا هر کس در ایران و جهان که روش و منش هوگربیتسی داشته باشد، بیشتر در شبکه‌های اجتماعی هواخواه دارد! توجه به این نکته مهم است که اگرچه پیش‌بینی‌های هوگربیتس ممکن است محبوب بوده باشند، نباید آنها را به عنوان پیش‌بینی علمی زلزله در نظر گرفت. در حال حاضر علم پیش بینی زلزله در حال توسعه است.

حضور فرانک هوگربیتس در شبکه‌های اجتماعی پس از انتشار توییت وی در مورد پیش بینی زلزله ۶ فوریه ۲۰۲۳ در ترکیه، افزایش قابل توجهی پیدا کرد. این توییت توجه بسیاری از مردم را به خود جلب کرد و به سرعت در شبکه‌های اجتماعی مختلف منتشر شد که منجر به افزایش تعداد فالوورهای او شد. او از شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر و اینستاگرام برای به اشتراک گذاشتن ایده‌های خود و تعامل با فالوورهایش استفاده کرده است.

رویکرد هوگربیتس برای پیش‌بینی زلزله که بر اساس هم‌ترازی اجرام آسمانی و توانایی او در ایجاد سر و صدا در رسانه‌های اجتماعی است، به افزایش فالوورها کمک کرده است. متخصصانی که در حوزه هایی غیر مرتبط به یک موضوع خاص دارای معروفیت هستند، گاه با مداخله در حوزه ای که در آن تسلط ندارند، کمک بزرگی به توسعه شبه علم میکنند. هوگربینس که زلزله شناس نیست، در حوزه ای مداخله میکند که تخصصی در آن ندارد، ولی با فضایی هیجان انگیز در رسانه‌ها پیرامون پیش‌بینی‌های او هر روز توجه بیشتری در افکار عمومی به خود جلب میکند، و این البته مصداق بارز شبه علم است. بسیاری از مردم به حساب‌های رسانه‌های اجتماعی او روی آورده اند تا از آخرین پیش‌بینی‌های او به‌روز بمانند.

صفحه توییتر Hoogerbeets مجموعه ای از پست ها را ارائه می دهد که از اخبار مربوط به زلزله های بزرگ تا پیش بینی های مبتنی بر تجزیه و تحلیل داده ها را شامل می شود. او اغلب اطلاعات دقیق در مورد خوانش های لرزه ای و همچنین تصاویری از تصاویر ماهواره ای را به اشتراک می گذارد که نشان می دهد زلزله ها کجا رخ داده اند یا به زودی رخ می دهد.

علاوه بر این، او به‌روزرسانی‌هایی را در مورد تحقیقات جدید مرتبط با فناوری پیش‌بینی زلزله و کاربرد آن در کشورهای مختلف در سراسر جهان ارائه می‌کند – که همگی با سبک بصری منحصربه‌فردی ارائه شده‌اند که درک آنچه را که در هر لحظه در حال وقوع است برای خوانندگان آسان می‌کند.

برای هر کسی که علاقه مند به دنبال کردن اخبار به روز مرتبط با Frank Hoogerbeets است ، صفخات او در توئیتر، یوتیوب و فیسبوک منابع ضروری پر از اطلاعات ارزشمند است. با بیش از ۱.۲ میلیون دنبال کننده که در حال حاضر روزانه فید او را مشاهده می کنند، شکی نیست که همچنان از طریق رسانه های اجتماعی مطالبی با اهمیت را با ظاهری علمی و با به کاربردن بعضی از عبارتها و نمادهای تخصصی بر افکار عمومی اثر مبگذارند، در حالی که منطق و استدلال علمی و شواهد کافی و قابل آزمون در مورد آنها وجود ندارند. SSGEOS یک حساب کاربری اینستاگرام است که به طور منظم دریافتها و تفسیر های هوگربیتس را از کیهان و اثراتی که او ادعا میکند بر فعالیت لرزه ای زمین می گذارند ، ارائه می دهد. ویدیوهای آموزشی در مورد نجوم و موضوعات مرتبط را نیز به اشتراک می گذارد. مبنا و پایه پیش بینی های هوگربیتس که البته در هیچ مجله علمی منتشر نشده است ، هم ترازی های سیاره ای است که او بر این باور/ادعا است که قبل از زمینلرزه ها ، و به طور بالقوه باعث زلزله یا سایر سوانح طبیعی در سراسر جهان شوند.

خوب است تا مخاطبان هوگربیتس و همه آنها که به شیوه و روش او مشغول به توسعه ایده های شبه علمی خود هستند، موارد پیش بینی های غلط و غیرمعتبر و بی‌پایه را نیز راستی آزمایی و بازتاب دهند تا صرفا یک زلزله مهم پیش بینی شده – ۶ فوریه ۲۰۲۳ – موجب نشود تا همه دیدگاه‌ها و نظراتش درست پنداشته شود.