توطئه تازه جمهوری آذربایجان علیه ایران؛ لابی علی اف در آمریکا

در ۲ مه، دادستانی ایالات متحده، هنری کوئلار، نماینده دموکرات کنگره را به دریافت حداقل ۳۶۰،۰۰۰ دلار رشوه از شرکت‌های تحت کنترل دولت آذربایجان متهم کرد. کوئلار در ازای دریافت پول، تلاش می‌کرد تا با پخش روایت‌هایی به نفع باکو از طریق سخنرانی‌ها و لوایح، سیاست خارجی ایالات متحده در قبال آذربایجان را در جهت منافع این کشور شکل دهد.

در حالی که چالش دخالت خارجی بی‌رویه در سیاست ایالات متحده موضوع جدیدی نیست، مورد آذربایجان آسیب‌پذیری خاصی را در سیاست خارجی آمریکا نشان می‌دهد: وسواس واشنگتن روی اتحادها و دشمنی‌های انعطاف‌ناپذیر، زمینه مناسبی را برای بازیگران خارجی فراهم می‌کند تا از آن برای پیشبرد برنامه‌های منطقه‌ای خود استفاده کنند، برنامه‌هایی که ارتباط چندانی با منافع ایالات متحده ندارند.

بازیگر ماهر صحنه واشنگتن و دیپلماسی خاویار

به نوشته ریسپانسیبل استیت‌کرافت، آذربایجان از اوایل دهه 1990 یک بازیگر ماهر در صحنه واشنگتن بوده است، زمانی که ثروت هیدروکربنی فراوان این کشور جایگاه ژئواستراتژیک باکو را ارتقا داد. بر اساس سوابق قانون ثبت عوامل خارجی (FARA)، آذربایجان از سال 2015 بیش از 7 میلیون دلار برای لابی در واشنگتن هزینه کرده است.

همانطور که کیفرخواست کوئلار نشان می‌دهد، این احتمالاً فقط نوک کوه یخ است: آذربایجان سابقه طولانی در عملیات‌های نفوذ غیرقانونی موسوم به «دیپلماسی خاویاری» دارد که شامل رشوه دادن به سیاستمداران در ایالات متحده و اروپا برای ترویج منافع خود است. در واقع، در ژانویه 2024، مجمع پارلمانی شورای اروپا (PACE) به تعلیق عضویت آذربایجان رأی داد، تا حدی به دلیل این معاملات فساد آمیز.

دارایی ژئوپلیتیک غرب در برابر روسیه و ایران

تلاش‌های آذربایجان را باید در چارچوب درگیری چند دهه‌ای آن با ارمنستان بر سر قره‌باغ کوهستانی دید. برای جلب حمایت ایالات متحده و اتحادیه اروپا، ماشین لابی باکو، از جمله شرکت‌های روابط عمومی، سیاستمداران دوست، کارشناسان و اندیشکده‌ها، آذربایجان را به عنوان دارایی ژئوپلیتیک غرب در برابر روسیه و ایران معرفی کردند- این کشور با هر دو هم مرز است. همانطور که یکی از منابع داخلی واشنگتن، آشنا به پرونده کوئلار و طرح‌های لابی گسترده‌تر باکو می‌گوید، استفاده از با تهدیدات روسیه و ایران ترفند قدیمی باکو برای جلب توجه در کنگره آمریکا است.

هنری کوئلار

متن کیفرخواست کوئلار این تحلیل را تأیید می‌کند: در تعاملات این نماینده کنگره با الین سلیمانوف، سفیر سایق آذربایجان در ایالات متحده، این دیپلمات تلاش کرد عامل تشدید تنش‌ها با ارمنستان در ژوئیه 2020 را تلاش‌های ادعایی روسیه برای ایجاد اختلال در «خطوط لوله و مسیرهای حمل و نقل» منطقه با استفاده از ارمنستان علیه آذربایجان معرفی کند. آن نسخه از وقایع با یک بررسی اجمالی هم قابل رد بود. در واقع، به نظر می‌رسد شعله ور شدن تنش در ماه ژوئیه صرفاً یک تمرین برای تلاش نظامی بسیار بزرگتر و در نهایت موفقیت آمیز آذربایجان در ماه سپتامبر بود. به طور قابل توجهی، روسیه در حمایت از متحد رسمی خود، ارمنستان مداخله نکرد. با این حال، استناد به تهدید روسیه برای تحریک کوئلار و دیگر لابی‌گران باکو در غرب کافی بود.

تاکتیک قدیمی

آذربایجان از همان تاکتیک‌های بزرگ کردن تهدید در مورد ایران استفاده می‌کند. در این مورد، لابی‌گران باکو از روابط نزدیک و بسیار سودمند این کشور با اسرائیل استفاده می‌کنند، یکی از منابع اصلی تسلیحات پیشرفته که به آذربایجان در شکست نظامی ارمنستان کمک کرد. شبکه بانفوذ اندیشکده‌های مستقر در واشنگتن که مواضع کابینه تحت رهبری لیکود اسرائیل را تبلیغ می‌کنند- مانند بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، مؤسسه هادسون و مؤسسه یهودیان برای امنیت ملی آمریکا (JINSA)- در این کار به آذربایجان کمک می‌کنند. زیرا این به نفع اسرائیل است و از نظر آن‌ها آنچه به نفع اسرائیل است باید برای ایالات متحده نیز مفید باشد. در واقع، خط مشی JINSA می‌گوید که «اسرائیل تواناترین و حیاتی‌ترین شریک امنیتی ایالات متحده در قرن بیست و یکم است و یک آمریکای قوی بهترین ضامن تمدن غرب است».

آذربایجان اسرائیل 

بنابراین، آمریکا باید از آذربایجان حمایت کند. در واقع، کارشناسان JINSA در گزارش خود در سفر به آذربایجان در مارس 2024 از دولت ایالات متحده خواستند که «تلاش‌های ایران برای ممانعت از همکاری نوپا بین آذربایجان و اسرائیل را مسدود کند». این گزارش سپس نتیجه‌گیری می‌کند که «تعامل بیشتر ایالات متحده با آذربایجان برای ایجاد یک رویکرد منسجم و جامع برای مقابله با دو دشمن اصلی ما، روسیه و ایران، حیاتی است». 

دست دوستی با رقبا

با این حال، JINSA و دیگر حامیان باکو در واشنگتن تصمیم گرفته‌اند که روابط رو به رشد بین آذربایجان و روسیه را نادیده بگیرند یا کم‌اهمیت جلوه دهند. در واقع، در سال 2022، تنها چند روز قبل از تهاجم روسیه به اوکراین، مسکو و باکو بیانیه‌ای درباره «تعامل متحدین» امضا کردند. از آن زمان، این رابطه تنها قوی‌تر شده است. در آوریل 2024، الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان، تا آنجا پیش رفت که گفت روسیه «هرگز قفقاز جنوبی را ترک نخواهد کرد زیرا متعلق به این منطقه است». حتی نقش تبلیغ شده آذربایجان به عنوان منبعی برای تنوع بخشیدن به واردات گاز اروپا، به عنوان جایگزینی برای انرژی روسیه، تنها در صورتی قابل اجرا است که خود آذربایجان بتواند گازش را از مسکو تامین کند.

آذربایجان روسیه

روابط آذربایجان با ایران احتمالاً پیچیده‌تر است، زیرا ایران، بر خلاف روسیه، با ارمنستان هم مرز است و با توسعه‌طلبی آذری در منطقه مخالفت کرده است. با این حال، باکو همچنین با امضای مجموعه‌ای از توافق‌نامه‌ها برای تقویت ارتباط منطقه‌ای، به دنبال تعدیل تنش‌ها با تهران است.

این مثال‌ها نشان می‌دهد که دیدگاه‌های لابی‌گران باکو در مورد آذربایجان چقدر از واقعیت‌های موجود فاصله دارد.

 پرونده نماینده کنگره، هنری کوئلار اثرات مخرب دخالت‌های بی‌مورد را برجسته می‌کند. اما همچنین بازتاب گسترده‌تری است از اینکه چگونه وابستگی تقریباً بدون قید و شرط به برخی کشورها و خصومت‌های به همان اندازه سفت و سخت با سایرین به ایجاد فضایی فاسد برای بهره‌برداری منافع خارجی کمک کرده است