چرا در زمستان بیشتر سرما می‌خوریم؟

ویروس‌هایی که سبب سرماخوردگی و آنفولانزا می‌شوند، از طریق ذرات کوچکی که افراد آلوده با عطسه و صحبت و سرفه در هوا منتشر می‌کنند، به سایرین سرایت می‌کنند. همچنین وقتی سطوح یا اشیاء آلوده را لمس کنید و سپس به دهان، بینی یا چشم‌هایتان دست بزنید، ممکن است به این ویروس‌ها مبتلا شوید.

به گزارش عرشه آنلاین؛ در مطالعه‌ای که سال ۲۰۱۹ منتشر شد، محققان دریافتند وقتی موش‌ها در هوای خشک زندگی می‌کنند (بین ۱۰ تا ۲۰ درصد رطوبت نسبی)، توانایی آنها در مبارزه با عفونت‌های آنفلوآنزا در قیاس با موش‌هایی که در رطوبت نسبی ۵۰ درصد زندگی می‌کنند کاهش می‌یابد.

حتماً شما هم پیش از بیرون رفتن از خانه در فصل زمستان، دقت می‌کنید لباس‌های گرم بپوشید، چون در غیر این صورت به احتمال زیاد سرما می‌خورید. اما آیا واقعاً وقتی هوا سرد است بیشتر احتمال دارد سرما بخوریم؟  

 ساده بگوییم، بله! بروز عفونت‌های تنفسی مانند سرماخوردگی در مناطق معتدل در فصل زمستان به اوج می‌رسد. البته هوای سرد و یخبندان مستقیماً سبب عفونت نمی‌شود، اما تحقیقات نشان داده که می‌تواند احتمال ابتلا به آن‌ها را افزایش دهد. 

یک توضیح رایج برای این موضوع به نحوه انتقال عفونت‌های تنفسی از فردی به فرد دیگر ربط دارد. ویروس‌هایی که سبب سرماخوردگی و آنفولانزا می‌شوند، از طریق ذرات کوچکی که افراد آلوده با عطسه و صحبت و سرفه در هوا منتشر می‌کنند، به سایرین سرایت می‌کنند. همچنین وقتی سطوح یا اشیاء آلوده را لمس کنید و سپس به دهان، بینی یا چشم‌هایتان دست بزنید، ممکن است به این ویروس‌ها مبتلا شوید. 

در طول زمستان، ما معمولاً زمان بیشتری را در فضاهای بسته می‌گذرانیم، یعنی زمان بیشتری را نزدیک افراد دیگر می‌گذرانیم، آن هم در مکان‌هایی که به احتمال بسیار زیاد تهویه هوای ضعیف دارند. این شرایط سبب می‌شود ویروس‌ها بین جمعیت بیشتر پخش شوند.

اما جز این تغییرات رفتاری، دانشمندان نشان داده‌اند که مکانیسم‌های بیولوژیکی مشخصی وجود دارد که توضیح می‌دهد چرا در هوای سرد بیشتر سرما می‌خوریم و پاسخ به «دما و رطوبت هوا» مربوط می‌شود. 

برای نمونه، سلول‌های مخاطی بینی، نخستین خط دفاعی در برابر ویروس‌هایی هستند که از راه تنفس وارد بدن می‌شوند. به طور معمول، در واکنش به عفونت ویروسی، این سلول‌ها ترشح کیسه‌های ریز پر از مایع به نام وزیکول‌های خارج سلولی را افزایش می‌دهند که به پاک کردن ذرات ویروسی پیش از حمله‌ی آن‌ها به باقی بدن کمک می‌کنند. 

این کیسه‌ها حاوی مولکول‌هایی به نام microRNA نیز هستند که جلوی ویروس‌ها برای کپی کردن ماده ژنتیکی‌شان را می‌گیرند. این کار از تکثیر میکروب‌ها و ورودشان به بافت‌های ما جلوگیری می‌کند. 

تحقیقات نشان داده که این سیستم در هوای سردتر موفق عمل نمی‌کند. برای نمونه، زمانی این اتفاق می‌افتد که سلول‌های مخاطی بینی در معرض افت دما قرار گیرند، مشابه آنچه ممکن است هنگام بیرون رفتن افراد در هوای سرد رخ دهد، یعنی وقتی که دمای داخل بینی از ۳۷ تا ۳۲ درجه سانتی‌گراد کاهش می‌یابد. در نتیجه، ویروس‌های تنفسی به شکل موثر، ظرفیتشان را برای تکثیر دو برابر می‌کنند. 

رطوبت کمتر در زمستان ممکن است ظرفیت بدن برای حذف ذرات ویروسی استنشاق‌شده از هوا را کاهش دهد. در تصویر بالا نشان داده شده که ذرات آنفولانزا (رنگ آبی) درون برآمدگی‌های کوچک انگشت‌مانندی به نام مژک (صورتی تیره) قرار گرفته‌اند که از سلول‌های مخاطی بینی بیرون زده‌اند

اما پوشاندن صورت با چیزی مانند ماسک ممکن است به دو دلیل اصلی مفید باشد. نخست، این پوشش‌ میزان ذرات ویروسی که ممکن است وارد بینی شوند، کاهش می‌دهد و دوم، هوای گرم را جلوی صورت نگه می‌دارد که به حفظ عملکرد سلول‌های مخاط بینی کمک می‌کند. 

یکی دیگر از مواردی که می‌تواند بر نحوه واکنش بدن به ویروس‌ها در زمستان اثر بگذارد «رطوبت» است، چون هوای داخل خانه‌های ما در این فصل خشک‌تر از حد معمول می‌شود. 

وقتی هوای سرد بیرون وارد فضای خانه می‌شود و سپس داخل خانه گرم می‌شود، آن هوا حاوی بخار آب بسیار کمی است. تحقیقات قبلی نشان داده که با «کاهش رطوبت هوا» مرگ و میر ناشی از آنفولانزا در ایالات متحده افزایش می‌یابد. 

در مطالعه‌ای که سال ۲۰۱۹ منتشر شد، محققان دریافتند وقتی موش‌ها در هوای خشک زندگی می‌کنند (بین ۱۰ تا ۲۰ درصد رطوبت نسبی)، توانایی آن‌ها در مبارزه با عفونت‌های آنفلوآنزا در قیاس با موش‌هایی که در رطوبت نسبی ۵۰ درصد زندگی می‌کنند کاهش می‌یابد. 

دلیلش این ست که هوای خشک مانند هوای سرد، عملکرد سلول‌های مخاطی را دچار اختلال می‌کند. در این مورد، نمی‌گذارد برجستگی‌های انگشت‌مانندی (مژک) که از سلول‌ها بیرون زده‌اند، تکان بخورند و ذرات ویروسی را پاک کنند. وقتی مژک‌ها درست عمل نکنند، ویروس‌ها به راحتی وارد سلول‌های بدن می‌شوند. 

بنا به دلایل ناشناخته، در شرایط خشک، سلول‌های ایمنی در دستگاه تنفسی نیز مواد شیمیایی کمتری (اینتِرفِرون) ترشح می‌کنند، در حالی که ترشح این مواد به جلوگیری از تکثیر ویروس‌ها کمک می‌کند. 

اگرچه مطالعه سال ۲۰۱۹ روی موش‌ها انجام شد، اما تحقیقات مشابه در انسان نیز نشان داده که مژک‌ها در شرایط کم‌رطوبت، کمتر قادر به پاکسازی دستگاه تنفسی از میکروب‌ها هستند. 

بنابراین، این تیم باور دارد که مرطوب نگه داشتن خانه‌ها، اداره‌ها، بیمارستان‌ها و مدارس در طول زمستان ممکن است برای دست نخورده نگه داشتن سیستم ایمنیِ دستگاه تنفسی بسیار مهم باشد. سطح ایده‌آل بین ۴۰ تا ۶۰ درصد رطوبت نسبی داخل ساختمان است.