از کجا بفهمیم بدن کم آب است؟

 نوشیدنی‌ها، بخش مهمی از نیاز روزانه بدن را به مایعات برای سوخت و ساز مواد تامین می‌کنند. همان‌گونه که انتخاب یک نوشیدنی مفید و مغذی تأثیر مطلوبی بر سلامت شخص دارد، عدم دقت در انتخاب آن نیز می‌تواند سلامت را به خطر اندازد.

نوع آشامیدنی باید متناسب با آب و هوا انتخاب شود. زیرا مصرف این مواد در تغییر درجه حرارت پوست نیز اثر دارد به این ترتیبی که نوشیدنی‌های گرم سبب افزایش جریان خون زیر پوستی شده و در نتیجه شخص احساس گرما می‌کند. عکس این عمل با آشامیدن نوشیدنی‌های خنک اتفاق می‌افتد. استفاده از آب‌میوه‌ها و سبزی‌های تازه و خنک، موجب نشاط روح و تقویت جسم می‌شود.

باید توجه کرد که در یک نوزاد مقدار کل آب بدن تا ۷۵ درصد وزن بدن نیز می‌رسد، اما این مقدار تا سنین پیری کاهش می‌یابد. با چاقی نسبت درصد آب بدن به ۴۵ درصد کاهش می‌یابد.

بنابر اعلام دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، توصیه‌های کلی در مصرف مایعات بنا به موقعیت، جنس و وضعیت سلامت افراد در ادامه می‌آید:

توصیه‌هایی درباره مصرف مایعات

- به طور متوسط مصرف هشت لیوان مایعات، ترجیحا آب، در روز برای بالغین توصیه می‌شود.

- نیاز روزانه مردان به مایعات حدود یک لیتر بیش از زنان است.

- مادران شیرده حدود یک تا ۰.۷۵ لیتر بیش از سایر زنان نیاز به مصرف مایعات برای تامین آب مورد نیاز بدن و تولید شیر دارند.

- مصرف مایعات کافی در سنین بالای ۵۵ سال مورد تاکید است. این گروه سنی بیشتر مستعد عدم تعادل آب و الکترولیت در بدن خود به علل مختلف از جمله کاهش احساس تشنگی، کاهش عملکرد قلب و کلیه، کاهش تحرک بدنی واستفاده از داروها هستند.

- در زنان باردار به قطع یا محدود کردن مصرف برخی نوشیدنی‌ها از جمله قهوه، چای، نوشابه‌های گازدار و سایر نوشیدنی‌های حاوی کافئین تاکید شده و آب به عنوان بهترین نوشیدنی معرفی شده است. همچنین توصیه می‌شود در مواقعی که تهوع صبحگاهی وجود دارد از مایعات، بین وعده‌های غذایی استفاده شود و نه همراه غذا.

- در صورت بروز یبوست که به علت کم شدن حرکات لوله گوارش ایجاد می‌شود، برای کمک به تنظیم حرکات روده‌ها توصیه می‌شود همراه با غذاهای پر فیبر مانند نان سنگک، حبوبات و غلات مقادیر زیادی مایعاتی همچون آب یا آب میوه طبیعی مصرف شود.

- نوشیدنی‌های رژیمی نوشیدنی‌هایی هستند که امروزه در بازار اقصی نقاط جهان ارائه شده و مورد استقبال عموم به‌ویژه افراد چاق واقع شده‌اند. نوشیدنی‌های رژیمی حاوی شیرین‌کننده‌های مصنوعی بوده و برای مادران باردار، مبتلایان به بیماری فنیل کتونوری و همچنین افرادی که عادت به مصرف مکرر این نوشیدنی‌ها دارند، می‌توانند خطرساز باشند. به شکلی که خطر زایمان زودرس را در خانم‌های باردار افزایش دهند.

از طرف دیگر مصرف نوشابه‌های گازدار رژیمی نه‌تنها موجب کاهش وزن نمی‌شود، بلکه افزایش وزن را نیز به علت تحریک اشتها به دنبال خواهد داشت. مردم اغلب اوقات برای رعایت رژیم لاغری، به اشتباه نوشیدنی‌های رژیمی مصرف می کنند یعنی برای کاهش وزن یا جلوگیری از چاقی به جای نوشابه‌های معمولی، نوشابه‌های رژیمی می‌نوشند، در حالی که علت اصلی چاقی، نوع نوشابه نیست، بلکه مقدار و نوع رژیم غذایی افراد است.

به عبارت دیگر نمی‌توان هر نوع و هر مقدار از مواد غذایی را مصرف کرد و ادعا کرد که چون نوشابه رژیمی مصرف می‌شود، چاقی را به دنبال نخواهد داشت. بنابر این باید توجه داشت که جایگزین کردن نوشابه‌های رژیمی انتخاب مناسبی برای پیشگیری و کنترل چاقی نیست.

- افرادی که فعالیت بدنی شدید داشته یا در معرض آب و هوای گرم قرار دارند، باید مایعات بیشتری مصرف کنند.

- بر مصرف مایعات، به ویژه در سنین بالای ۵۵ سال نیز تاکید می‌شود. در افراد مسن، مصرف روزانه حداقل شش لیوان مایعات برای تامین آب بدن ضروری است. زیرا این افراد علی‌رغم نیاز واقعی به مایعات، کمتر احساس تشنگی می‌کنند و به همین دلیل بیشتر مستعد کم آبی بدن و یبوست هستند.

- به طور کلی آب بهترین نوشیدنی است و باید بخش اعظم مایعات دریافتی ما را تشکیل دهد. نوشابه‌ها، شربت‌ها و آبمیوه‌های صنعتی، شکر بسیار زیاد و ویتامین و املاح معدنی بسیار کمی دارند. به عبارت دیگر مقدار انرژی بالایی داشته و در عین حال، به ندرت حاوی مواد مغذی هستند. چای و قهوه نیز می‌توانند تامین کننده بخشی از مایعات بدن باشند، اما کافئین موجود در آن‌ها اثر ادرار آور داشته و ممکن است سبب کاهش آب بدن شود. بنابراین توصیه می‌شود در موارد کمبود آب بدن و نیاز به نوشیدن مایعات، آب به عنوان بهترین نوشیدنی مصرف شود.

- یک راه برای اطمینان از کفایت مصرف مایعات در روز، توجه به خصوصیات ادرار دفعی هر روز است. ادرار باید پرحجم، روشن و بی‌بو باشد.

- مقدار کالری نوشیدنی‌ها بسیار متفاوت است. حجم مصرف روزانه برخی نوشیدنی‌ها مانند آب‌میوه‌های صنعتی و نوشابه‌های گازدار و کالری به دست آمده از طریق این نوشیدنی‌ها بالاست. برخی نوشیدنی‌ها مانند شیر کم چرب یا بدون چربی، دوغ یا آب‌میوه تازه (طبیعی) حاوی ریزمغذی‌های اساسی به همراه کالری هستند.

آب و سایر نوشیدنی‌های غیر شیرین مانند چای و قهوه می‌توانند مقداری از مایعات مورد نیاز بدن را تامین کنند و حاوی کالری اضافه نیز نیستند. همچنین برای محدود کردن مقدار کالری دریافتی و داشتن وزن متعادل و مناسب توصیه می‌شود آب و سایر نوشیدنی‌های فاقد کالری یا دارای کالری اندک نوشیده شود.