توصیه رهبر انقلاب درباره کلزا

طرح خوداتکایی دانه‌های روغنی یکی از مهم‌ترین طرح‌های وزارت جهاد کشاورزی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم بود که در جهت کاهش وابستگی به خارج از کشور و تأمین نیاز روغن کشور در داخل تدوین و اجرا شد؛ طرحی که به سرانجام رسیدن آن می‌توانست منجر به افزایش امنیت غذایی، اشتغال زایی و جلوگیری از خروج ارز از کشور شود. هر چند که طی سال‌های گذشته دولت‌های وقت بر اجرای این طرح تاکید زیادی داشتند و حدود ١٠ درصد نیز ضریب خوداتکایی بهبود یافت اما عقب ماندگی زیادی در برنامه رقم خورد. مسأله‌ای که رهبر انقلاب نیز در سخنرانی سال نوی خود نیز به آن اشاره کردند.

ایشان در این زمینه فرمودند: «چند سال قبل از این، من به یکی از این وزرای کشاورزی در مورد «کلزا» که یکی از مواد اولیه تولید روغن نباتی است، گفتم این را دنبال کنید؛ ایشان حالا تفصیلاتی دارد خلاصه‌اش این بود که [گفت] نمی‌گذارند؛ میگویند ما بایستی مواد اولیه روغن را وارد بکنیم؛ یعنی نمی‌گذارند؛ شاید از عناصری هم در داخل وزارت، در داخل دستگاه‌های دولتی استفاده هم می‌کنند تا کارشکنی بشود؛ [امّا] باید ایستاد، یعنی کار سختی است امّا این کار سخت را حتماً بایستی انجام بدهند.»

به نظر می‌رسد اشاره رهبر انقلاب به محمود حجتی، وزیر اسبق کشاورزی بود که طرح خوداتکایی در تولید دانه‌های روغنی را دنبال می‌کرد و گلایه‌های زیادی از کارشکنی در این حوزه داشت.

حجتی در روز سه شنبه ۱۷ شهریور ۱۳۹۴ در گردهمایی سراسری مدیران وزارت جهاد کشاورزی از وجود رانت در واردات روغن خام به کشور خبر داد و گفت: عده‌ای می‌خواهند روغن را که در همه دنیا ارزان شده، گران کنند و نسبت به نخریدن دانه‌های روغنی تهدید هم می‌کنند.

وزیر وقت جهاد کشاورزی از وجود رانت در واردات روغن خام به کشور خبر داد و گفت: عده‌ای می‌خواهند روغن را که در همه دنیا ارزان شده، گران کنند و نسبت به نخریدن دانه‌های روغنی تهدید هم می‌کنند.

وی خطاب به صنایع روغن نباتی گفت: بیخود کردید که دانه روغنی از کشاورز نمی‌خرید؛ کشور بی‌صاحب نیست که تهدید می‌کنید.

حجتی گفت: چهار میلیارد دلار واردات صورت گرفته است که به همین میزان سرمایه‌های بین نسلی از جمله نفت را فروخته‌ایم و دانه روغنی وارد کرده‌ایم. از سوی دیگر تهدید می‌کنند که از امروز سویا نمی خریم، بیخود کردید که نمی‌خرید.

وی افزود: در همه دنیا قیمت روغن کاهش یافته است و چون در داخل افزایش نیافته تهدید می‌کنند؛ مگر کشور صاحب ندارد.

وزیر جهاد کشاورزی تصریح کرد: گوشی به این حرف‌ها و تهدیدها نخواهیم سپرد و در این زمینه تولید کلزا هم در تناوب، تقویت خاک، تأمین نیاز کشور و حمایت از زنجیره تولید باید توسعه یابد اما مشکلاتی به علت رانت در واردات بوده و هست که باید مراقبت کرد، چرا که مقام معظم رهبری هم به شخص من فرمودند که «مراقب واردات باش.»

حجتی تاکید کرد: اگر مراقبت نکنیم تولید روی دست‌مان می‌ماند. وضعیت بازار روغن خام در جهان با توجه به کاهش قیمت نفت و سر ریز دانه‌های روغنی در بازار مصرف مستقیم که در سوخت‌های بی و مورد استفاده قرار می‌گرفت باعث افت قیمت روغن خام شد؛ به گونه‌ای که علیرغم افزایش نرخ ارز برای واردات از ۱۲۲۴ به ۲۹۰۰ تومان، قیمت این محصولات نسبت به گذشته کاهش یافت که این وضعیت مشکلاتی در داخل کشور ایجاد کرده است.

وی گفت: استانداردسازی تولید، واردات و مصرف انواع کود و سم در کشور به عنوان دو عنصر مؤثر در تولید محصولات کشاورزی سالم که در گذشته مغفول مانده بود در دولت یازدهم مورد توجه قرار گرفت و ثمره آن افزایش تولید محصولات کشاورزی به ویژه محصولات راهبردی بوده است.

همچنین همان زمان یک منبع آگاه در مورد دلیل اظهارات وزیر جهاد کشاورزی که خطاب به صنایع روغنی نباتی گفت بی‌خود می‌کنید دانه‌های روغنی را از کشاورزان خریداری نمی‌کنید، اظهار داشت: طبق توافق وزارت جهاد کشاورزی با انجمن صنایع روغن نباتی در سال جاری مقرر شده بود تا صنایع روغن نباتی به ازای واردات روغن تمامی دانه‌های روغنی تولیدی توسط کشاورزان را خریداری کنند.

وی افزود: حتی آنها تعهد کرده بودند که پول کشاورزان را یک روزه پرداخت کنند که با عدم موافقت معاون اول رئیس جمهور جهانگیری با افزایش قیمت روغن نباتی، صنایع هم تصمیم گرفته‌اند دانه‌های روغنی را خریداری نکنند.

این منبع آگاه بیان داشت: صنایع روغن نباتی درخواست افزایش ۵ درصدی قیمت روغن را داشتند و موافقت‌هایی هم تا هفته گذشته با این موضوع شده بود اما جهانگیری معاون اول رئیس جمهور چند روز پیش اعلام کرد در شرایطی که قیمت‌های جهانی به شدت افت کرده است، اصلاً جایز نیست که قیمت‌ها را افزایش دهیم.

وی افزود: همچنین صنایع روغن نباتی پول بخشی از محموله‌های تحویلی کلزای کشت و صنعت مغان که تقریباً ۴ میلیارد تومان است را پرداخت نکرده‌اند.

این منبع آگاه تصریح کرد: نه تنها پول کلزا پرداخت نشده بلکه پول دانه گلرنگ هم که دو ماه قبل خریداری شده بود توسط صنایع روغن نباتی پرداخت نشده و صنایع روغن نباتی به صورت کتبی هم به شرکت دانه‌های روغنی که نماینده انجمن و کارگزار جمع آوری محصول است اعلام کرده‌اند از این به بعد باقی مانده گلرنگ، سویا و آفتابگردان را خریداری نکنند.

وی با اشاره به آغاز برداشت برخی از دانه‌های روغنی تصریح کرد: بنابراین در حال حاضر خریداری برای دانه‌های روغنی تولیدی کشاورزان وجود ندارد و عدم پایبندی صنایع روغن نباتی به تعهدات موجب رنجش وزیر شده که در نتیجه با لحن تند خطاب به صنایع ناراحتی خود را اعلام کردند.

این منبع آگاه بیان داشت: به دلیل تفاهمی که وزارت جهاد با صنایع روغن نباتی منعقد کرده نقدینگی برای خرید دانه‌های روغنی از کشاورزان پیش‌بینی نشده و در حال حاضر سازمان تعاون روستایی که مباشر خرید وزارت جهاد است بودجه‌ای برای خرید دانه‌های روغنی در اختیار ندارد، ضمن اینکه دستورالعملی هم برای خرید این محصولات صادر نشده است.

وی در مورد مباحث مطرح شده در مورد پرداخت ۷۰ تومان به وزارت جهاد کشاورزی (برای اینکه بعداً به کشاورزان پرداخت شود) به ازای واردات هر کیلوگرم روغن توسط صنایع روغن نباتی گفت: این موضوع ربطی به وزارت جهاد ندارد و خود صنایع روغن نباتی در این مورد به توافق رسیده‌اند که به ازای مجموع واردات مبلغی را به حمایت تولید داخل تخصیص دهند.

چه اتفاقی برای خرید دانه‌های روغنی افتاد؟

و در نهایت ۱۳ مهر ۱۳۹۴ خرید دانه‌های روغنی از انجمن روغن پس گرفته شد و علی قنبری، مدیرعامل وقت شرکت بازرگانی دولتی ایران اعلام کرد که معاون وزیر کشاورزی از مأموریت جدید این شرکت در خصوص خرید تضمینی دانه‌های روغنی خبر داد و گفت: اولویت خرید با کارخانجات روغن‌کشی و روغن نباتی است و در صورت عدم خرید توسط کارخانجات، این شرکت آن را به قیمت تضمینی خریداری می‌کند. براین اساس خرید دانه‌های روغنی از سال ۹۴ توسط شرکت بازرگانی دولتی ایران انجام می‌شد و در نهایت سال گذشته بخش خصوصی نیز در قالب کشت قراردادی به این حوزه ورود کرد.

براساس این گزارش، طرح خود اتکایی دانه‌های روغنی یکی از هشت طرح خوداتکایی محصولات اساسی بود که توسط وزارت جهاد کشاورزی شد. اجرای این طرح ۱۰ ساله که تا افق ۱۴۰۴ تدوین شده بود از نیمه دوم سال ۹۴ آغاز شد. بر این اساس باید در پایان این ۱۰ سال، حداقل ۷۰ درصد نیاز کشور را به روغن در داخل تأمین می‌شد و به گفته مسئولان وقت وزارت جهاد کشاورزی بیشترین تمرکز در این زمینه روی محصول کلزا بود؛ با این استدلال که این دانه در پاییز کشت می‌شود و از نزولات جوی استفاده می‌کند بنابراین به حل بحران کم آبی کشور نیز کمک می‌شود.

با گذشت حدود شش سال از اجرای این طرح، پیش بینی‌های مسئولان وزارت جهاد کشاورزی تاکنون محقق نشده و عقب ماندگی زیادی در این حوزه مشاهده می‌شود. به عبارتی طی این سال‌ها گذشته میزان خوداتکایی تنها حدود ۱۰ درصد رشد کرده و از حدود شش درصد به ١٦ درصد رسیده است.

به گفته مسئولان وزارت جهاد کشاورزی در سال ۹۴، حدود ۹۶ درصد از روغن مورد نیاز کشور، وارداتی و ۶ درصد تولید داخل بود اما این رقم در پایان سال ۹۸ حدود ۱۶ درصد روغن مورد نیاز کشور تولید داخل بود.

به دلیل اهمیت موضوع، سید جواد ساداتی نژاد، وزیر جهاد کشاورزی دولت سیزدهم هم در هنگام اخذ رأی اعتماد از مجلس، بر خوداتکایی در تولید دانه‌های روغنی تاکید زیادی داشت و افزایش ضریب خوداتکایی دانه‌های روغنی تا ۵٠ درصد را بعنوان هدف خود اعلام کرد و اکنون با توجه به تاکید مقام معظم رهبری بر این مساله، مسئولان وزارت جهاد کشاورزی باید تمام تلاش خود را به کار بگیرند تا عقب ماندگی تاریخی در این حوزه را جبران کنند و کشور را به وضعیت قابل قبولی در حوزه تأمین روغن برسانند و همه چیز تنها در حد شعار باقی نماند.