سلاح جدید برای تسخیر جهان

حمید رضا حلاجیان-  « Tortoise Intelligence» در گزارش جدید خود  به صراحت تاکید می کند:«هوش مصنوعی این توان را دارد که ژئوپلیتیک جهان  را به طور کامل تغییر دهد.» فناوری هوش مصنوعی با سرعت غیر قابل باوری در حال رشد است و در آینده نزدیک، تقریبا تمام بخش های زندگی انسان را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد. یووال نوح هراری، انسان شناس و مورخ، در کتاب 21  درس برای قرن 21، که در ژوئن 2018 به چاپ رسید؛ تأثیر هوش مصنوعی (AI) بر حکومت ها  را معادل تأثیر انقلاب صنعتی بر جوامع فئودالی می داند. ولادیمیر پوتین، هم  طی بازدید از آکادمی موشکی استراتژیک در نزدیکی مسکو، اظهار کرد که هوش مصنوعی ممکن است راهی باشد که روسیه بتواند قدرت را از آمریکا بگیرد. باید بپذیریم که تأثیر هوش مصنوعی دیگر چیزی در آینده که منتظرش بودیم؛  نیست. هوش مصنوعی این جا و اکنون حضور دارد و ما باید آماده آن باشیم و اقداماتی را در مواجهه با آن انجام دهیم. به نظر می رسد اهمیت این فناوری برای ایجاد نظم نوین جهانی هر روز نمایان تر می شود و طبیعی است که ایجاد هر نظم نوینی، در مرحله اول باید با نظم پیشین به ستیز بنشیند و این احتمالا به معنی بروز جنگ سرد دیگری است.

«اولریک وسترگارد کنودسن»، معاون دبیرکل سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) که رهبری تلاش ها برای توسعه هوش مصنوعی جهانی را بر عهده دارد، گفت: «بسیاری از مفسران در واشنگتن و پکن این واقعیت را پذیرفته اند که ما در نوع جدیدی از جنگ سرد هستیم.» رئیس کمیسیون امنیت ملی در زمینه هوش مصنوعی  NSCAI و مدیرعامل سابق گوگل نوشت: «ایالات متحده فوری به یک استراتژی هوش مصنوعی ملی نیاز دارد. آمریکایی ها نمی توانند درباره مسائل مربوط به هوش مصنوعی آرامش داشته باشند» طبق گزارش نشریه «دیفنس وان» NSCAI هم اکنون خواستار سرمایه گذاری حداقل 8 میلیارد دلار در سال توسط وزارت دفاع، بودجه فدرال تحقیق و توسعه AI به میزان 32 میلیارد دلار در سال تا 2026 و هزینه فدرال یک درصد از تولید ناخالص داخلی برای تحقیق و توسعه است.  این در حالی است که «موسسه استنفورد برای هوش مصنوعی انسان محور» در کالیفرنیا در گزارش سال  ۲۰۱۹ خود اعلام کرد که سرمایه گذاری بخش خصوصی جهانی در زمینه هوش مصنوعی بیش از ۷۰ میلیارد دلار بوده   و این میزان در سال ۲۰۲۰ به رقم تقریبا دو برابری رسیده است. نکته جالب تر این که این میزان سرمایه گذاری در سال ۲۰۱۰ یعنی ۱۰ سال پیش تنها کمی بیش از یک میلیارد دلار بوده است. همچنین پیش بینی شده که سرمایه گذاری در حوزه هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۴ از ۳۰۰ میلیارد دلار نیز عبور کند.

به وضوح روشن است که راهبرد چینی ها برای ابرقدرت شدن در جهان به پیشرفت در هوش مصنوعی وابستگی شدید دارد. چین در سال ۲۰۲۰ میلادی ۷۶ درصد از کل اختراعات جهان در این حوزه را به خود اختصاص داده است. در این زمینه گفته شده که چین در سال ۲۰۲۰ حدود ۳۹۰ هزار اختراع را در حوزه هوش مصنوعی به نام خود ثبت کرده است و از این نظر در رتبه اول جهان قرار دارد. میزان تولید تحقیقات مرتبط با هوش مصنوعی در چین تقریباً هر سال بیش از ۱۲۰درصد  افزایش یافته، در حالی که میزان تولید در آمریکا تنها ۷۰ درصد  افزایش سالانه را تجربه کرده است.

شاید عمده ترین دلیل رقابت در هوش مصنوعی به جز دلایل نظامی، مسائل اقتصادی و سود سرشار از به کار گیری فناوری AI   و احتمالا انحصار آن باشد. تحقیقات موسسه  Accenture درباره  این موضوع نشان می دهد که هوش مصنوعی (AI) می تواند با تغییر ماهیت کار و ایجاد رابطه جدید بین انسان و ماشین ، نرخ رشد اقتصادی سالانه را تا سال 2035 دو برابر کند. پیش بینی می شود که تأثیر فناوری های هوش مصنوعی بر تجارت ، بهره وری نیروی کار را تا 40 درصد افزایش دهد. این موسسه همچنین مدعی است بالغ شدن هوش مصنوعی، می تواند رشد اقتصادی را پیش ببرد و به طور بالقوه به عنوان یک درمان قوی برای رکود بهره وری و کمبود نیروی کار در دهه های اخیر عمل کند.

موسسه پژوهشی IDC طی گزارشی اعلام کرده است که هوش مصنوعی(AI) بزرگ‌ترین تغییر دهنده بازی در اقتصاد جهانی بوده و تخمین زده است در سال ۲۰۳۰ سهم این فناوری در اقتصاد جهان در حدود 15.7 تریلیون دلار باشد که این رقم از مجموع ارزش فعلی اقتصاد چین و هندوستان بیشتر است.

با توجه به اهمیت فوق العاده بحث هوش مصنوعی باید ببینیم که جایگاه کشور ما و البته کشورهای همسایه ما در این حوزه چه نسبتی باهم دارند. در این باره بنا به گزارش ایسنا امارات در سال ۲۰۳۰ در میان کشورهای غرب آسیا، دارای بیشترین رشد در صنعت هوش مصنوعی خواهد بود و بیشترین میزان تاثیر این صنعت بر تولید ناخالص داخلی را    خواهد داشت. بنابراین به نظر می‌رسد این کشور با این رویکرد پیشتازانه به هوش مصنوعی، در مسیر افزایش ظرفیت‌های اقتصادی دیجیتال و کاهش وابستگی به اقتصاد صنعتی و نفتی گام بر می‌دارد. و البته دولت عربستان ، در سال ۲۰۱۷ میلادی به عنوان اولین کشور در جهان به یک «روبات انسان نما» حق شهروندی اعطا و در سال ۲۰۱۹ نیز، مرکزی را تحت عنوان «نماد هوش مصنوعی و داده‌ها» در این کشور تاسیس کرد. عربستان سعودی پیش‌بینی کرده است ، تا سال ۲۰۳۰ میلادی، هوش مصنوعی بیش از ۱۲ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل دهد. براساس گزارش IDC، تخمین زده می‌شود  منطقه غرب آسیا  تا سال ۲۰۳۰ حدود 2درصد از مجموع سود جهانی هوش مصنوعی را به خود اختصاص دهد که رقمی معادل ۳۲۰ میلیارد دلار خواهد بود و در  این میان پیش‌بینی شده که بیشترین سهم درآمدی به عربستان سعودی و بیشترین تاثیر بر تولید ناخالص داخلی به امارات متحده عربی مربوط است.

طبق گزارش نشریه نیچر سال ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۷ ایران رتبه ۱۴ جهان در حوزه هوش مصنوعی را در اختیار دارد و تعداد مقالات ایران در این مدت ۳۴ هزار و ۲۸ مورد بوده است. براساس اعلام بخش تحقیق و توسعه موسسه آینده‌پژوهی دانش و فناوری سینا، ایران هفتمین کشور برتر دنیا از لحاظ مقالات پر استناد است و تنها کشوری در  منطقه غرب آسیا که در بین ۱۰ کشور برتر دارای بیشترین مقالات پُر استناد جای گرفته است. ایران تقریبا 1.3 درصد از مقالات پُر استناد هوش مصنوعی جهان  و همچنین 0.2 درصد  از مقالات داغ این حوزه را تولید کرده است اما تنها حدود 0.74 درصد آن ها حاصل مشارکت با صنعت بوده‌اند که تفاوت اساسی ایران با دیگر کشورهاست. فناوری هوش مصنوعی دیگر متعلق به آینده نیست و شاید همین امروزهم برای پرداختن به آن دیر شده باشد.