گزارش تکان دهنده از «سونامی» جراحی‌های زیبایی؛:پشت پرده تغییرات چهره ایرانیان

مریم ۳۴ ساله، مربی باشگاه که چندین عمل زیبابی از جمله جراحی بینی و کانتورینگ صورت انجام داده می‌گوید: «این یک هنجار اجتماعی جدید است و مردم برای تبعیت از آن تحت فشار اند... نظر غالب در جامعه ما این است که زنان زیبا پیشنهادات ازدواج بهتری دریافت می‌کنند و موقعیت‌های شغلی بهتری به دست می‌آورند.»

بیتا غفاری در مطلبی در روزنامه فایننشال تایمز نوشت: ایران از مدت‌ها قبل به عنوان مرکزی برای جراحی‌های زیبایی شهرت داشته و سالانه ده‌ها هزار نفر در جستجوی دستیابی به چهره‌ای ایده آل زیر تیغ جراحی می‌روند. اما افزایش قابل توجه تعداد این عمل‌ها در سال‌های اخیر پزشکان را نگران تاثیرات آن بر سلامت بیماران و حتی هویت ایرانی کرده است.

همزمان با افزایش تقاضا برای جراحی‌های زیبایی در ایران، پزشکان نگران تاثیرات این جراحی‌ها بر هویت و سلامت بیماران هستند.

بابک نیکومرام، رئیس انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران در این باره گفت: «چهره اصیل ایرانی از طریق اعمال جراحی گسترده در حال تحریف است.» وی افزود: «استاندارد‌های زیبایی نامتجانس غربی بر ایرانیان تحمیل شده است.»

بر اساس آمار‌های جامعه بین المللی جراحی پلاستیک زیبایی، ایران از نظر تعداد عمل‌های جراحی انجام شده در سال ۲۰۲۲ در رتبه دوازدهم جهان قرار گرفته، در حالی که در سال ۲۰۱۶ در رتبه هجدهم قرار داشت.

جراحی بینی محبوب‌ترین عمل در میان جراحی‌های زیبایی به شمار می‌رود و پس از آن لیپوساکشن، جراحی پلک، جراحی شکم و جراحی سینه در رتبه‌های بعدی قرار دارند. بر اساس آمار‌ها در سال ۲۰۲۲ در ایران حدود ۳۲۰ هزار عمل زیبایی شامل جراحی و غیرجراحی انجام گرفته که این رقم نسبت به ۱۵۱ هزار عمل انجام شده در سال ۲۰۱۶ رشد بیش از دو برابری را نشان می‌دهد.

نیکومرام افزود، اما این آمار‌ها تنها "نوک کوه یخ" است، زیرا تنها تعداد محدودی از جراحان آمار‌های خود را به انجمن ارائه می‌کنند. پزشکان الزامی برای ثبت آمار اعمال حراجی انجام شده ندارند. وی در ادامه گفت، تعداد واقعی عمل‌های انجام شده بسیار بالاتر است و احتمالا ایران را در بین ۵ کشور با بیشترین اعمال زیبایی قرار می‌دهد.

اعمال زیبابیی به حدی شایع شده که اواخر سال گذشته وزیر کشور ایران گفت، افرادی که چهره خود را نسبت به حالت اولیه تغییر زیادی داده باشند، باید برای دریافت مدارک هویتی جدید اقدام کنند.

زنان که بر اساس آمار‌ها ۸۰ درصد متقاضیان جراحی‌های پلاستیک در ایران را تشکیل می‌دهند، دلایل مختلفی از جمله وجود این طرز تلقی که افراد زیباتر مزیت‌های (شغلی و غیره) بیشتری دریافت می‌کنند و افزایش تعداد دنبال کنندگان در شبکه‌های اجتماعی را به عنوان انگیزه اصلی تن دادن به این نوع اعمال جراحی عنوان می‌کنند.

آمار‌های انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران نشان می‌دهد، صد‌ها هزار ایرانی صفحات مجازی بلاگر‌های زیبایی را دنبال می‌کنند و حدود ۶۰۰۰ حساب در اینستاگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی به تبلیغ خدمات جراحی پلاستیک مشغول اند.

ندا، ۲۵ ساله که جراحی بینی انجام داده می‌گوید: «زنان ایرانی می‌خواهند شبیه مدل‌های خارجی‌ای باشند که با مردان ثروتمند ازدواج کرده اند یا مال و منالی به هم زده و معروف شده اند. دیگر کسی نمی‌خواهد چهره طبیعی داشته باشد.»

به گفته مریم، فشار مردان بر زنان برای تغییر ظاهرشان نیز افزایش یافته است. «مردان (ایرانی) دختران را با هنرپیشه‌ها مقایسه می‌کنند. بعضی از آن‌ها ویژگی‌های ظاهری مختلف از زنان مختلف را انتخاب می‌کنند و از زنان خود می‌خواهند شبیه آنان شوند.»

ترانه، آرشیتکت ۳۴ ساله که عمل‌های جراحی بینی و بوتاکس انجام داده در این باره اظهار داشت: «دختران نسبت به چیزی که در شبکه‌های اجتماعی می‌بینند، احساس متزلزل بودن و ناکافی بودن می‌کنند. آن‌ها این کار را برای بالا بردن تعداد لایک هایشان انجام می‌کنند تا برای مردان جذاب باشند.»

به گفته جراحان، زمانی جراحی پلاستکی در ایران عمدتا محدود به افراد متمول و در سنین بالا بود. اما امروزه در میان جوانان و افرادی از تمام اقشار جامعه رواج یافته است.

علیرضا مصباحی، جراح پلاستک و دبیر انجمن جراحی بینی ایران گفت، بسیاری از بیمارانی که گول «تبلیغات گمراه کننده و تصاویر فتوشاپی منتشر شده در رسانه‌های مجازی را می‌خورند» دانش آموزان دبیرستانی هستند.

در حالی که اقتصاد ایران درگیر نرخ تورم بالا و تحریم‌های اقتصادی غرب است، تقاضا برای اعمال جراحی زیبایی همچنان بالاست. برخی کلینیک‌ها و شرکت‌های خدمات مالی طرح‌هایی را برای پرداخت اقساطی هزینه عمل‌های زیبایی برای کسانی که توان مالی کافی پرداخت نقدی ندارند پیشنهاد می‌کنند.

مریم افزود: «من در باشگاه‌های ورزشی کار می‌کنم، جایی که زنان از خانواده‌های فقیر می‌آیند، اما داشتن فیلر لب تنها چیزی است که برای آن‌ها اهمیت دارد... قیمت‌ها هنوز برای این افراد قابل پرداخت است.»

هزینه‌های پایین و تخصص بالای پزشکی در ایران پای متقاضیان خارجی را نیز که عمدتا از کشور‌های عربی و ایرانیان مقیم اروپا و آمریکا هستند برای انجام این عمل‌ها به ایران کشانده است. بر اساس آمار‌های انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران، حدود ۸.۵ درصد مشتریان جراحی‌های پلاستیک در سال ۲۰۲۲ از کشور‌های دیگر بودند.

بر اساس آمار‌های انجمن جراحان پلاستیک آمریکا، دستمزد متوسط یک جراح برای انجام جراحی بینی در این کشور حدود ۶ هزار دلار است، که باید هزینه‌های بیهوشی و سایر هزینه‌ها را نیز به آن اضافه کرد. در ایران کل هزینه اعمال جراحی مشابه بین ۸۰۰ تا ۲۰۰۰ دلار است.

رشد سریع صنعت جراحی زیبایی، تبلیغات لجام گسیخته و افزایش تعداد افرادی که بدون برخورداری از تخصص لازم مبادرت به انجام چنین عمل‌هایی می‌کنند، موجب نگرانی جراحان پلاستیک باتجربه شده است. به گفته مسئولان انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران، حدود ۴۳۰ جراح پلاستیک دارای مجوز در ایران فعالیت دارند، اما برآورد می‌شود که ۲۰۰۰ پزشک چنین عمل‌هایی را برای بیماران انجام می‌دهند.

نیکومرام با بیان اینکه «استاندارد‌های حرفه‌ای و اخلاقی قربانی کسب درآمد بیشتر می‌شود» مدعی شد، برخی جراحان مهر امضای خود را روی برگه‌های پزشکی درج می‌کنند تا به برخی تکنیسین‌ها مجوز انجام این عمل‌ها را بدهند.

وی اضافه کرد، ارتکاب اشتباهات پزشکی در انجام این عمل‌ها و ضعف در نظارت نیز موجب تشدید نگرانی‌ها شده است. تعداد جلسات تشکیل شده توسط کمیسیون پزشکی برای بررسی موارد اشتباهات پزشکی در طی ۵ سال گذشته بیش از دو برابر شده است. جراحان الزامی به گزارش اشتباهات پزشکی نداشتند و اغلب به قربانیان "پیشنهاد می‌شود در قبال دریافت وجه از ثبت شکایت صرف نظر کنند.»

مصباحی همچنین با ابراز نگرانی در خصوص سلامت بیماران هشدار داد، گرایش عمومی به سمت داشتن بینی‌های کوچک «نه تنها اصول زیبایی را زیر پا می‌گذارد و ویژگی‌های نژادی افراد را تغییر می‌دهد، بلکه می‌تواند موجب ایجاد مشکلات تنفسی و آسیب دیدن حس بویایی شود.»

جراحان پلاستیک شناخته شده خواستار نظارت بیشتر بر این صنعت و اعمال برخی استاندارد‌های بین المللی، از جمله تعیین حداقل سن انجام عمل، آموزش حرفه‌ای اجباری و ملزم نمودن پزشکان به افشای اشتباهات همکارانشان هستند

نیکومرام گفت: «برای تغییر بنای یک ساختمان قوانین و مقررات وجود دارد... چرا نباید برای تغییر صورت افراد مقررات و نظارت قانونی وجود داشته باشد؟»